Endonezya aşı üretiminde Dünya’da ilk beşte
Kovit-19 için Endonezya’da geliştirilen IndoVac aşısının 23 Kasım 2022’de tanıtımı sırasında Başkan Jokowi, aşıyı üreten Bio Farma Holding’in bugüne kadar 3.2 milyar doza varan çeşitli aşılar ürettiğini ve bunların 153 ülkeye ihraç edildiğini gururla söylemişti.
Devlete ait Bio-Farma İlaç Ortaklığı çocuk felcinden tutun da difteri, tetanoz, kuduz hepatit B, haemophilus influenzae tip B, grip, kızamık ve geçen yıl piyasaya sürülen IndoVac’ın olduğu 12 çeşit aşıda Dünya Sağlık Örgütü’nden ön yeterlilik alarak 1997-2011 yılları arasında dünya piyasına girmiş.
Çocuk felci aşısı dünya ihtiyacının 2/3’nün Endonezya’dan karşılandığını bilmiyordum doğrusu.. Bio-Farma geçen yıl UNİCEF’le 2022- 23 yıllarında ağızdan çocuk felci aşısı tip 2 ‘yi ( nOPV2 ) sağlamak için anlaşmış. Bu aşı Bill-Melinda Gates Vakfı, DSÖ ve bazı uluslararası araştırma enstitüleri ile işbirliği yapılarak geliştirilmiş.
BıoFarma Afganistan’dan Zimbabwe’ye uzanan ve içinde Türkiye’nin de olduğu 153 ülkeye aşı satısında en büyük payı pazarı Halal Sertifikasına duyulan güvenle islam ülkeleri almaktaymış.
Yılda 2 milyar dozdan fazla üretim kapasitesi ile de Güneydoğu Asya’nın en büyüğü imiş..
Başkan Jokowi Bio Farma’nın üretimdeki başarısının genç insan kaynaklarının sıkı çalışması olduğunu söylerken Devlet Bakanı Erick Thohir, Endonezya’nın dünya aşı üretiminde bir merkez olmasını hedeflediklerini vurgulamıştı.
Bio Farma’nın bugüne nasıl geldiğine baktığımızda herşeyin bir çırpıda olmadığını, uzun geçmişinde emekleyerek dünya standartlarında bir aşı ve antiserum üreticisine dönüşmüş olduğunu görürüz..
Hikaye Hollanda Doğu Hint Adaları yönetiminin 6 Ağustos 1890’da “Parc-vaccinogène (Ulusal Aşı Geliştirme Enstitüsü)” kurmasıyla başlar. O bina şimdi Jakarta da Askeri hastanedir.
Tarihi boyunca bir kaç kez isim değiştirmiş, yönetimi farklı ülkelerin eline geçmiş olsa da Bio Farma uzun ince yolda ilerlemiş. Yeni adıyla 1902- 1941 yılları arsında Bandung şehrine taşınan Enstitü ülke 1942-1945 yılları Japon işgali altındayken Bandung Boeki Kenkyusho adını almış ve Kikuo Karauchi tarafından yönetilmiş. 1945-46 da yönetime ilk kez Endonezyalı bir General gelmiş adı değişmiş. Bandung şehri tekrar Hollanda’nın eline geçtiğinde ise Hollanda Askeriye’si yeni adıyla yönetimi almıştır.
1950 -54 yılları arasında Endonezya Sağlık Bakanlığı’nın himayesi altına girdiğinde adı Gedung Cacar-Lembaga Pasteur olmuş.1960’a kadar Hollandalı firmaların kamulaştırılması sırasında bu kez State Company Pasteur, 1961 -78 de ise Devletin Bio Farma Şirketi olmuştur.
Yeni yönetimiyle dünya standartlarında küresel rekabet gücüyle bir adım öteye geçerek ürünleriyle fark yaratmaya başlaması 2009’a denk gelir.
2020 yılında Kimia Eczacılık, Tbk, PT İndo ecza firmalarının aynı şemsiye altına alınmasıyla Devlete Bağlı Eczacılık Holdingine dönüşmüştür. Araştırma, geliştirme, üretim ve dağıtımdan parekende eczanelerin, sağlık kliniklerinin işletilmesine kadar sağlık hizmetleri yelpazesinde bir uçtan bir uca hizmetler sunmaktadır.
Tarihi geçmişiyle bana tanıdık geldi, Refik Saydam Hıfzısıhha Enstitüsü’nü anımsattı!
Hatırlanacağı gibi ülkemizde yıllarca aşı üretimi yapan ve bazı aşıları da ihraç eden Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı dönemin Sağlık Bakanı Dr. Refik Saydam tarafından TBMM’ye verilen bir kanun teklifi ile 17 Mayıs 1928’de kurulmuş zamanla bir kaç kez ismi değişmiş, 1983 yılında Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı adını alan Sağlık Bakanlığı’na bağlı bir merkezdi.
Osmanlı İmparatorluğunda 1887’de Kuduz Tedavi Müessesi kurulmasıyla ilk aşı üretimi kuduz aşısıyla başlamış, o zamandan beri uygulanması ücretsiz olarak Devlet eliyle yürütülmektedir.
Ne yazık ki Hıfzısıhha’da aşı üretimi 1996’da Difteri-Boğmaca-Tetanoz ve kuduz aşısı , 1997’de BCG aşı üretiminin kesilmesi ile sona ermiştir.
Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı da 2011 yılında 663 sayılı KHK ile sonlandırılmış ve Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı adıyla Bakanlığa bağlı yeni bir kurum açılmıştır.
7 Şubat 2023 de ülkemizi sarsan büyük deprem felaketinin ardından gelen uluslarası yardımlar arasında Endonezya Hükümeti’nin cömertliği gözlerden kaçmadı. Büyükelçi Lalu Muhamad İkbal eşliğinde sahra hastanesini de içeren yardımlar üç aşamada farklı tarihlerde teslim edildi.
Endonezya’nın son yardımı 22 Şubat 2023 de Adana ulaşmıştı ve paketin içinde “Türk Hükümeti’nin acilen ihtiyaç duyduğu kuduz aşısının yanı sıra tetenoz aşısı ve serumunun da olduğu 78 ton yardım teslim” edilmişti. Bu yardımla deprem öncesinde bir süredir yaşanan kuduz aşısı sıkıntısının da giderildiği anlaşılmaktadır.
Bitlis’in Adilcevaz ilçesinde bir köpek tarafından ısırılan ve ailesine zamanında söylemeyen 10 yaşındaki Mustafa Erçetin Hacettepe Üniversitesi İhsan Doğramacı Çocuk Hastanesi’nde kuduz sebebiyle yaşamını kaybetti. Hastane Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Bülent Cengiz “Aşıyla önlenebilecek bir hastalıktan dolayı bir evladımızı kaybetmenin derin üzüntüsü içindeyiz” şeklinde bir açıklama yapmıştı. Geçtiğimiz günlerde de Erzurum’un Tortum ilçesinde mahalleye inen bir kurt vatandaşlara ve bazı hayvanlara saldırmış ve alınan numunelerde kurtta kuduz olduğu tesbit edilmiştir.
Asya ve Afrika’daki diğer ülkelerde olduğu gibi, Endonezya’daki evcil köpek popülasyonunda kuduz endemiktir. 2021 itibariyle 34 ilden 26’sında kuduz vakası olduğu ilan edildi.
Endonezya, 2030 yılına kadar köpek kaynaklı insan kuduzunu ortadan kaldırmayı hedeflemekte
bunun için ana teknik kontrol tedbiri olarak %70 aşılama kapsamı ile kuduza karşı toplu köpek aşılamasını (MDV) seçmiştir.
Bununla birlikte, yakalanması zor hayvanlara ulaşma potansiyeli olduğundan aşılama kapsamını artırabilir diye ağızdan kuduz aşılaması (ORV)na geçmeyi planmaktadır.
28 Eylül Dünya Kuduz Günü olarak belirlenmiştir, kuduza karşı farkındalığı artırmak ve kuduzun önlenmesini ve kontrolünü geliştirmek için etkinlikler yapılır. Uluslararası topluluklar, hastalığa karşı mücadeleyi desteklemek için bir araya gelir.